راهروی میان وعده های خواربار فروشی ها در دهه گذشته تغییرات چشمگیری داشته است. قطعاً شما میان وعده های خاصی را دوست دارید: چیپس سیب زمینی، چوب شور، چیپس تورتیلا و... .
اما برخی میان وعده ها دارند جای بیشتری را در قفسه های فروشگاه ها می گیرند؛ میان وعده هایی که شاید خیلی مناسب این قفسه ها نباشند و بیشتر به درد بخش محصولات غذایی کشاورزی یا فروشگاه مواد غذایی سالم خاص بخورند. چغندر، کلم، هویج، شلغم، سیب زمینی شیرین، کلم بروکسل، لوبیا سبز و بسیاری سبزیجات دیگر به «میان وعده ی چیپسی شکل» تبدیل شده اند. برخی به سمت سیب، موز، موز سبز، انجیر، گلابی، آناناس، جَکفروت و دیگر میوه ها از سرتاسر دنیا روی آورده اند. داستان به همینجا ختم نمی شود با یک جستجوی ساده در گوگل می توانید دستورالعمل های بسیاری را برای درست کردن چیپس میوه و سبزیجات در خانه به دست آورید.
این میان وعده ها به عنوان جایگزینی سالم برای چیپس و چوب شورهایی معرفی شده اند که مدت هاست مصرف می کنیم اما آیا واقعاً سالم هستند؟ اجازه دهید با دقت بیشتری ارزش غذایی و نحوه تهیه این چیپس ها را بررسی کنیم.
فرض کنید سه گزینه پیش رو دارید: چوب شور، چیپس سیب زمینی و چیپس کلم کِیل. چوب شورها معمولاً از آرد گندم غنی شده (فرآوری شده) تهیه می شوند که به آن ها نمک اضافه می شود و سپس پخته می شوند. چیپس سیب زمینی معمولاً در روغن گیاهی سرخ شده و به آن نمک زده می شود. چیپس سیب زمینی مثل چوب شور، چیزی نیست به جز کربوهیدرات و نمک و از نظر غذایی ارزش زیادی ندارد. چیپس کلم کیل در حقیقت برگ این کلم است که به آن روغن و چاشنی می زنند و آن قدر در فر می پزند تا حالت چیپسی به خود بگیرد و در آخر روی آن نمک می پاشند تا دیرتر خراب شود.
پر واضح است که در این سه گزینه چیپس کلم کیل از همه سالم تر است؛ به این دلیل که آنقدر ارزش غذایی چوب شور و چیپس پایین است که تقریباً هر ماده غذایی دیگری از آن ها سالم ترند! یک فنجان کلم خرد شده نیاز بدن شما به ویتامین های اِی (A)، سی (C) و کِی (K) را تأمین می کند. همچنین مقادیر فراوانی از کلسیم، پروتئین، مس، پتاسیم، منیزیوم، ویتامین ب 6 و آنتی اکسیدان دارد. در کنار تمام این فواید فقط 33 گرم کالری و 7 گرم کربوهیدرات دارد.
متأسفانه برخی از این مواد مغذی، به ویژه ویتامین سی و برخی آنتی اکسیدان ها در فرآیند پخت از بین می روند. اگر چه قسمت اعظم ویتامین ها و مواد معدنی دیگر در آن باقی می ماند اما ارزش غذایی آن ها به دلیل وجود روغن و نمک (همان موادی که از ارزش غذایی چیپس سیب زمینی می کاهند) کاسته می شود. این مواد اضافه شده باعث می شوند مقادیر زیادی از چربی و نمک (15 درصد از مقداری که به طور روازنه توصیه شده) وارد بدنتان شود و 150 کالری دارد.
به یاد داشته باشید این مشخصات فقط برای یک فنجان چیپس کلم کیل ذکر شده است. بیشتر افراد هیچ وقت چیزی قبل از خوردن اندازه گیری نمی کنیم! یک وعده چیپس کلم کیل بسیار راحت تر و سریع تر از یک فنجان حاوی کلم خام خورده می شود به ویژه اگر با دوستانتان جمع شده باشید یا در حال تماشا کردن برنامه تلویزیونی مورد علاقه تان باشید. اینجاست که اوضاع قمر در عقرب می شود؛ میان وعده ای سالم تبدیل به یک بمب نمکی روغنی می شود!
میان وعده های زیاد دیگری هم در بازار هستند که برچسب آن ها نشان می دهد «با سبزیجات طبیعی» درست شده اند. این جملات فقط محض گول زدن نوشته می شوند! اگر می خواهید بدانید این چیپس ها واقعاً با چه سبزیجاتی درست شده اند به قسمت مواد تشکیل دهنده با دقت بیشتری نگاه کنید. معمولاً سیب زمینی یا ذرت مواد تشکیل دهنده اصلی آن ها هستند. بله از نظر فنی سبزیجات هستند اما سرشار از نشاسته! نتیجه نهایی این می شود: میان وعده ای ناسالم به نام چیپس سیب زمینی که اسمش سالم به نظر می رسد!
تغییرات غذایی مشابهی در تبدیل میوه ها به میان وعده رخ می دهد اما این بار چیز دیگری در چیپس های میوه رخنه می کند که اگر خطرناک تر از نمک و روغن نباشد سالم تر هم نیست: قند
وقتی میوه در فر پخته می شود آب خود را از دست می دهد. این اتفاق در فرآیند تبدیل میوه ها به میان وعده اهمیت زیادی دارد چون نبود آب دو نتیجه به همراه دارد:
1- با این کار مقدار قند موجود در میوه زیاد می شود؛ پس تراکم کالری آن را افزایش می دهد. به عنوان مثال کشمش و آلو. یک فنجان کشمش حدوداً 500 کالری دارد اما یک فنجان انگور فقط 150 کالری دارد. یک آلو حدوداً 30 کالری دارد؛ شش آلو بخارا (معمولاً برای یک نفر کافی است) 137 کالری و تقریباً 22 گرم قند دارد.
2- میوه های خشک شده بر خلاف میوه های خام میزان آب بدن را بالا نمی برند؛ دقیقاً به همین دلیل است که وقتی یک سیب می خورید حس سیری بیشتری می کنید. وقتی سیب خام می خورید مدت زمان بیشتری را باید صرف جویدن و هضم آن کنید و در نتیجه مغزتان زمان بیشتری دارد تا تشخیص دهد معده پر شده است.
میوه های تبدیل شده به میان وعده مثل چیپس سبزیجات به سرعت و راحت تر خورده می شوند؛ در نتیجه مقداری که در یک وعده مصرف می شود افزایش می یابد و مقدار کالری، نمک و قند دریافتی آن وعده غذایی نیز افزایش می یابد در حالی که مصرف کننده فکر می کند میان وعده ای سالم و مغذی خورده است!